Ялгыз торна

Безнең тирәдә олы яшьтәге, 1941-45 еллардагы сугышка алынмаган картлар: карчыклары белән бергә гомер итүче Иванов Никита, Федоров Василий, ялгыз яшәгән Чернов Николай, бәләкәй арба да тарта алмаган карчыклар, шулай ук ирләре сугыштан исән кайткан хатыннар бергәләшеп сөйләшеп утыралар иде.

Сугыштан кайткан ирләр чалгы тотып, төнгелеккә малларына печән хәзерләргә китәләр. Ә бу бабайларның уллары сугыштан әйләнеп кайтмаган. Киленнәре, сыер көтүе кайткач, кичке йорт эшләрен бетереп, урманга печәнгә китәләр. Андыйлар безнең тирәдә 8 хатын. Агач араларыннан урак белән үлән урып, бәләкәй арба белән ташып, сыер, сарыклар, кәҗәләр асрадылар. “Без сыерны туйдырабыз, сыер безне туйдыра”, - диләр иде. Без - малайлар, кызлар - тамакка ач булсак та, шук идек. Олыларның нәрсә турында сөйләшкәнен бик тиз аңлыйк идек.

Берзаман авыл өстеннән иртә-кичен бер торна ямансулап гел кычкырып йөри башлады. Шулай бер атна барды. Төрлечә фаразладылар. Берәүләр: “Бу торнаның парын атканнардыр”, - диделәр. Хатын-кызлар: “Бу ата торнадыр, ана булса, балалары янында күңелен юатыр иде”, - диештеләр. Көннәрдән бер көнне салам өючеләр басуда ямансулап кычкырган торнаның үле гәүдәсен табалар. Ул чыннан да карт ата торна була. Ул күптән бернәрсә дә ашамаган, күрәсең, эче буп-буш була. Бу ата торнаның парын кем атканын халык белеп ала. Ата торна үз парын аткан кешенең өе өстендә дә кычкырып очкан була. Картлар торнаны элек-электән атарга ярамаганлыгы турында да сөйләштеләр. Чөнки киләчәктә кешенең үзенә, гаиләсенә яисә йортына зыян килүе ихтимал. Шулай булып чыкты да. Торнаны атучы – булдыклы, көчле егет, аны яхшы хәтерлим, үзе кебек үк бик булган, чибәр кыз белән өйләнешеп, Хәйбулла районына чирәм җирләр үзләштерергә киттеләр. Ул комбайнчы булып эшләде, алдынгылар рәтендә булды. Әмма икенче яклап бәхетсез иделәр – балалары булмады. Шул районда гомер итеп, икесе дә шунда җирләнде.

Карт ата торна белән ялгыз калган ирләрне чагыштырып сөйләүчеләр дә табылды арада: “Берәүләр әнә, икесе дә исән булгач, өйгә кергәч, чәй кайнатып, бергәләп чәй эчә – Никита белән Василий картларның карчыклары бар. Алар ялтырап торган ап-ак трубка тарта. Ә менә ялгыз калган Николай картның агач озын мөштеген чистартучы юк, тәмәкегә ысланып беткән, өенә кергәч тә ямь таба алмыйча, бөгәрләнеп ятадыр. Менә теге торна да яшьрәк булса, бәлки шулай ямансулап йөреп бу хәлгә дучар да булмас иде”. Ялгыз-ятим калуның никадәр авыр булуын ул елларда үз күзләре белән күреп-белеп яшәгән авыл кешеләре шулай уфтанды.

Өлкәннәр сөйләшкәнен тыңланып йөрүләр без, малай-шалай өчен, файдасыз булмаган, аларның сүзләрен бала йөрәгебез аша үткәреп, үзенчә тормыш сабаклары алганбыз.

Бу язмам яшьләргә хикәя булып кына тоелыр, ә инде кайбер башына төшкәннәр гомерләрен исләренә алырлар, бәлки.